Czy Wilcza Góra jest zanieczyszczona?

We wrześniu 2009 r. w ramach projektu prowadzonego przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Złotoryjskiej p.t. „WILKOŁAK (WILCZA GÓRA) KOŁO ZŁOTORYI – GEOLOGIA, PRZYRODA, DZIEDZICTWO KULTUROWE, 50 LAT REZERWATU PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ – NATURA 2000”, przeprowadzono w Gimnazjum nr 2 w Złotoryi cykl zajęć edukacyjnych: „Czy Wilcza Góra jest zanieczyszczona ?”. Uczniowie klas I oraz klas III przeprowadzili następujące badania zanieczyszczenia Wilczej Góry: zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki (skala porostowa), zapylenie powietrza (próbniki zapylenia) oraz badania deszczówki (pH, azotany, azotyny, twardość, barwa, zapach, zawiesiny).

Charakterystyka prowadzonych badań

Podczas zajęć przeprowadzono badania najprostsze, nie wymagające skomplikowanego sprzętu oraz profesjonalnych odczynników. Takie podejście miało na celu zwrócenie uwagi i uświadomienie młodym ludziom, jak wiele można dostrzec wykorzystując jedynie ludzkie zmysły. W ten sposób zdołano:

 • rozwinąć wrażliwość na otaczające środowisko przyrodnicze i wyposażyć uczniów w umiejętności dostrzegania negatywnych zmian wywoływanych przez zanieczyszczenia

• rozwinąć umiejętność prowadzenia prostych badań – pomiarów

Zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki

Data badania: 16.09.2009 r., lokalizacja badanego odcinka: Złotoryja – Wilcza Góra (las– zachodnia strona ). Do badania zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki użyto skali porostowej. Porosty i glony zestawione w skali porostowej zostały uszeregowane zgodnie ze wzrastającą ich wrażliwością na dwutlenek siarki. W ten sposób skala umożliwia łatwe określenie stopnia zanieczyszczenia środowiska naturalnego. W okolicach “Wilczaka” najwięcej zaobserwowano porostów proszkowatych (np. Lepraria incana), porostów skorupiastych (np. Lecanora conizaeoides) oraz mnóstwo glonów (np. Desmoccoccus sp.). Występowanie takich stref porostowych świadczy o średnim zanieczyszczeniu terenu. Zanieczyszczenie można ustalić na 2 – 3 w 7 stopniowej skali porostowej, co oznacza, że średnie stężenie dwutlenku siarki na badanym terenie mieści się w granicach od 125 – 150 μg  SO₂ m ³.  

Badania deszczówki

Data badania: 13 – 14.09.2009 r., lokalizacja badanego odcinka: Złotoryja – Wilcza Góra – teren rezerwatu przyrody. W trakcie zajęć zbadano skład deszczówki. Określono właściwości fizyczne: barwę, zapach i ilość zawiesin oraz właściwości chemiczne: pH, twardość, zawartość azotanów i azotynów.

Uzyskane wyniki świadczą, iż w badanej wodzie znajdują się niepożądane związki wpływające na jej stopień zakwaszenia. Niepokojąca jest niska wartość pH deszczówki, co  świadczy o tym, że deszcze, które padają w okolicy Wilczej Góry, są kwaśne. Zawartość azotanów i azotynów utrzymuje się na bezpiecznym – nieszkodliwym dla żywych organizmów poziomie. Właściwości fizyczne deszczówki również nie budzą zastrzeżeń. 

Zapylenie powietrza

Data badania: 07 – 14.09.2009 r., lokalizacja: Złotoryja – Wilcza Góra . Pod mikroskopem zbadano rozmieszczone wcześniej w okolicach Wilczej Góry paski taśmy samoprzylepnej. Próbki zostały umieszczone w czterech punktach Wilczej Góry (1. – próbka na szczycie od strony kamieniołomu, 2. – próbka na szczycie od strony Wilkowa, 3. – próbka na terenie rezerwatu przyrody, 4. – próbka w pobliżu wyrobiska od strony Złotoryi). Taśmy – próbki były wystawione na działanie zapylenia przez okres 7 dni. W wyniku badań mikroskopowych zdołano określić ilość pyłów, które przykleiły się do taśmy (na powierzchni 1 mm²). Do określenia stopnia zapylenia użyto skali:  1 – niewielka ilość pyłów, 2 – średnia ilość pyłów,  3 – duża ilość pyłów, 4 – b. duża ilość pyłów.

Próbki zapylenia pod mikroskopem

Uzyskane wyniki świadczą o znacznym zapyleniu okolic Wilczej Góry. Największe zapylenie zaobserwowano u podnóża Wilczaka w okolicach wyrobiska od strony Złotoryi. Sam szczyt jest również poddawany dużym zanieczyszczeniom. Uzyskane wyniki nie są zaskakujące. Wilcza Góra jest przecież szczytem o wysokości 367m.n.p.m. i spełnia rolę zbieracza okolicznych pyłów i kurzu. Duży wpływ na zapylenie ma też oczywiście pył bazaltowy z kruszarek, działających w okolicznym zakładzie. Największe zapylenie zaobserwowano właśnie od strony wyrobiska, należącego do kamieniołomu bazaltu.

Wartość naukowa uzyskanych wyników jest niewielka. Jednak nie o to w tej zabawie edukacyjnej chodziło. Największą wartość stanowią nowe umiejętności, które pozyskali uczestnicy projektu. Uczniowie poznali: sposoby obserwowania zjawisk przyrodniczych, proste metody badań zanieczyszczenia powietrza oraz wody, nauczyli się obserwowania, wyciągania wniosków, czytania mapy, zapisywania danych, obliczania wartości średnich, rozpoznawania gatunków roślin, posługiwać się biowskaźnikami, mikroskopem, kompasem, prostym sprzętem laboratoryjnym, odczynnikami, skalą porostową,  postępowania zgodnie z instrukcją oraz formułowania i sprawdzania hipotez. Jak na kilkugodzinne zajęcia  to naprawdę bardzo wiele.

Damian Komada